Ο Βασίλειος Γ΄ (γεννημένος Βασίλειος Γεωργιάδης, 1846 - 29 Σεπτεμβρίου 1929) ήταν Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως από το 1925 έως το 1929. Περιγράφηκε ως σοφός ιεράρχης, "αυστηρός στη ζωή, φιλανθρωπικός, φιλάνθρωπος και εύγλωττος συγγραφέας".
Βιογραφικά στοιχεία
Γεννήθηκε το 1846 στη Χρυσούπολη (Σκουτάρι) της Χαλκηδόνας. Οι γονείς του ήταν ο Γεώργιος, κληρικός, και η Αικατερίνη. Σπούδασε θεολογία και λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και αποφοίτησε το 1871. Τον επόμενο χρόνο διορίστηκε καθηγητής στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, όπου δίδαξε εβραϊκά, ερμηνευτική, Παλαιά και Καινή Διαθήκη και γεωγραφία για οκτώ χρόνια. Παράλληλα, ασχολήθηκε με την έρευνα ιστορικών χειρογράφων και δημοσίευσε σχετικά με το θέμα. Ενώ ήταν καθηγητής, το 1880 στάλθηκε από τη Σχολή για περαιτέρω σπουδές στην Ευρώπη. Εργάστηκε στις βιβλιοθήκες της Ρώμης, του Βερολίνου, της Λειψίας, του Λονδίνου και της Βιέννης. Το 1884 έλαβε διδακτορικό δίπλωμα φιλοσοφίας από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου.
Το 1884 επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και διορίστηκε διευθυντής της ιερατικής σχολής του Πατριαρχείου. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος και διορίστηκε αρχιμανδρίτης από τον Πατριάρχη Ιωακείμ τον Μεγαλοπρεπή.
Στις 8 Αυγούστου 1889 εξελέγη Μητροπολίτης Αγχιάλου και χειροτονήθηκε ιερέας στις 24 Σεπτεμβρίου. Ως Μητροπολίτης, ασχολήθηκε με ζήλο με την υποστήριξη της εκπαίδευσης. Επί των ημερών του, η Αγχίαλος απέκτησε το υπέροχο κτίριο της Ελληνικής Παρθεναγωγού, που ανεγέρθηκε με μεγάλο κληροδότημα της Φωτεινής Καρυαντή, ενώ το υπέροχο εκκλησία Η Παναγία ολοκληρώθηκε. Ο Βασίλειος Β' πρωτοστάτησε στο έργο αυτό, ακόμη και με το προσωπικό του έργο, αλλά δεν κατάφερε να διατηρήσει την ενότητα του ποιμνίου του, το πιο συντηρητικό τμήμα του οποίου στράφηκε εναντίον του με αναφορές στο πατριαρχείο και δημοσιεύματα στον Τύπο. Για ένα διάστημα παρέμεινε στην Κωνσταντινούπολη ως συνοδικός, όπου τάχθηκε με την παράταξη που αντιτάχθηκε στο πατριαρχείο. Το 1904 έστειλε στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αθήνας ένα χειρόγραφο εκκλησιαστικής μουσικής, με χρονολογία 1450, που περιείχε πολυχρονισμούς του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Τον Ιούλιο του 1906 ο Βασίλειος έγινε μάρτυρας μιας πυρκαγιάς που κατέστρεψε την Αγχίαλο, ενώ οι λεγόμενοι εξαρχικοί έβαλαν φωτιά και στην κατοικία του, καταστρέφοντας τη μεγάλη βιβλιοθήκη του. Συνελήφθη από τους Βούλγαρους και φυλακίστηκε στη Silymna (Sumla) μέχρι τον Οκτώβριο. Μετά την απελευθέρωσή του, αναγκάστηκε να διαφύγει στην Κωνσταντινούπολη. Στη συνέχεια στάλθηκε στην Κύπρο για να βοηθήσει στην επίλυση του μακροχρόνιου "προβλήματος της Αρχιεπισκοπής" εκεί. Στις 7 Φεβρουαρίου 1909 εξελέγη Μητροπολίτης Πελαγονίας και στις 13 Μαΐου 1910 μετατέθηκε στη Μητρόπολη Λευκωσίας.
Πατριαρχείο
Παρέμεινε στη Νίκαια μέχρι την ανταλλαγή των πληθυσμών, κατά την οποία αναγνωρίστηκε ότι είχε ανταλλαγεί και ο τότε Πατριάρχης Κωνσταντίνος ΣΤ'. Μετά την παραίτηση του πατριάρχη, η σύνοδος της εγκυκλίου εξέλεξε τον Βασίλειο ως διάδοχό του στις 13 Ιουλίου 1925, σε ηλικία 79 ετών.
Κατά τη διάρκεια της πατριαρχίας του, υπογράφηκε ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, η οποία απέκλειε τη σύνοδο, τους επισκόπους του πατριαρχείου και τον πατριάρχη. Το 1925 το πατριαρχικό αξίωμα δόθηκε στην Αυτόνομη Εκκλησία της Ρουμανίας, αλλά η τουρκική κυβέρνηση απαγόρευσε τη σύγκληση της πανορθόδοξης συνόδου που είχε προγραμματιστεί για τον Δεκέμβριο του 1925 για το ημερολόγιο και άλλα θέματα. Ξεκίνησαν επίσης διαπραγματεύσεις με την ιταλική κυβέρνηση για το ζήτημα της εκκλησιαστικής δικαιοδοσίας των ιταλοκρατούμενων Δωδεκανήσων και αναθεωρήθηκε ο Καταστατικός Χάρτης του Αγίου Όρους. Στις 4 Σεπτεμβρίου 1928, η Ελληνική Εκκλησία ανέλαβε να διαχειριστεί τις επαρχίες του Οικουμενικού Θρόνου που βρίσκονταν πλέον εντός της ελληνικής επικράτειας (τα λεγόμενα Νέα εδάφη) δυνάμει της Πατριαρχικής και Συνοδικής Πράξης, η οποία περιγράφει λεπτομερώς τους δέκα όρους υπό τους οποίους έγινε η παραχώρηση. Επίσης, το 1928 προετοιμάστηκε η Αγία Μύρα και επικυρώθηκε ο Χάρτης της Εκκλησίας στην Αμερική. Τέλος, επί των ημερών του ξεκίνησε η έκδοση του περιοδικού του Πατριαρχείου, Orthodoxy.
Ο Βασίλειος Γ' πέθανε στις 29 Σεπτεμβρίου 1929 σε ηλικία 83 ετών και κηδεύτηκε στις 2 Οκτωβρίου στον Πατριαρχικό Ναό.
Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της Μεγάλης Στοάς της Ελλάδας, ήταν μέλος μασονικής στοάς. Το Πατριαρχείο του πιστεύεται ότι έχει εξομαλύνει και εξισορροπήσει τις σχέσεις μεταξύ του Πατριαρχείου και του νεοσύστατου τουρκικού κράτους, μετά τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι σχέσεις μεταξύ των δύο τα προηγούμενα χρόνια.
