Athenagoras (z domu Aristocles Spyrou, 25 marca/6 kwietnia 1886 – 7 lipca 1972) foi ekumenicznym patriarchą Konstantynopola od 1 listopada 1948 do 7 lipca 1972.

Dados biográficos
Ele nasceu 25 marca/6 kwietnia 1886 roku w Tsaraplanie (obecnie Vasiliko) w Epirze, który w tym czasie był ainda terytorium Imperium Osmańskiego. Jego ojciec, Mateusz, był lekarzem, a matka, Helen, pochodziła z Konitsy.

W 1903 roku wstąpił do Szkoły Teologicznej w Halkach. W 1910 roku uzyskał stopień naukowy z teologii, został mnichem i otrzymał święcenia diakonatu z rąk metropolity Polikarpa z Elassony. Następnie pełnił funkcję archidiakona metropolity pelagońskiego do 1918 r., kiedy to metropolia przestała podlegać jurysdykcji patriarchatu. W 1919 roku ówczesny arcybiskup Aten Meletios Metaxakis zatrudnił go jako archidiakona i sekretarza archidiecezji. Po przewadze ruchu z 1922 r. został sekretarzem „Związku Pagliriki”, ruchu kochających duchownych przyjaznych partii wenezuelskiej.

Bispo de Corfu
Em dezembro de 1922, durante o governo revolucionário de N. Plastiras e ainda diácono, foi eleito Metropolita de Corfu e foi consagrado Bispo em 22 de dezembro de 1922 na Igreja Metropolitana de Atenas.

W tej Metropolii pozostał przez siedem lat i wykazał się bogatą pracą organizacyjną, charytatywną i wydawniczą. Podobno za jego czasów ta Metropolia stała się pierwszą, która wydała biuletyn informacyjny. Tam rozwinął przyjazne stosunki z katolickimi Korfianami i ich biskupem, protestantami, Żydami, Ormianami itd. W lipcu 1930 roku reprezentował Igreja Grécia no Congresso Anglicano em Lambeth.

Arcebispo da América
Em 13 de agosto de 1930, sob proposta dos Damaskinos Metropolitanos de Corinto, foi eleito Arcebispo da América do Norte e do Sul pelo Santo Sínodo Patriarcal.

Podczas swojej kadencji udało mu się tam zjednoczyć społeczności podzielone przez schizmę narodową. W 1931 r. zorganizował IV Zgromadzenie Duchowne, które uchwaliło nową konstytucję para administracji kościelnej. Zakładał i organizował urzędy archidiecezji, sądy duchowne, szkoły katechetyczne, a szczególną uwagę poświęcał budowie kościołów i szkół. Założył Ladies Philoptochos (1931), Greek Orthodox Theological School of the Holy Cross w Bostonie (1937) dla kształcenia duchownych oraz St. Basil’s Academy w Garrison, New York (1944) dla kształcenia katechetów i dyrektorów chórów.

Podczas swojej archidiecezji w Stanach Zjednoczonych Athenagoras rozwijał dobre relacje ze współbraćmi (Rosjanami, Serbami, Rumunami) i prawosławnymi, ale także pielęgnował bardzo bliskie relacje z czołowymi postaciami w kraju, takimi jak para prezydencka Franklin i Eleanor Roosevelt, a bardziej szczegółowo z prezydentem Harrym Trumanem.

Patriarcado
Eleições
Po tym jak patriarcha Maksymos V z Konstantynopola został zmuszony do rezygnacji 18 października 1948 r., Athenagoras został wybrany na patriarchę 1 listopada 1948 r. jako Athenagoras I. Był pierwszym patriarchą wybranym bez wcześniejszego obywatelstwa tureckiego, po wprowadzeniu w życie tureckiej ustawy-dekretu 1092 z 1923 r., ale za uprzednią zgodą rządu tureckiego. W związku z tym otrzymał obywatelstwo tureckie i paszport turecki od prefekta Stambułu na lotnisku po przylocie, uzasadniając to tym, że jego rodzinne miasto było w chwili urodzenia terytorium Imperium Osmańskiego.

Konkretnie 1 listopada 1948 r. został zwołany Synod Endemiczny Patriarchatu Konstantynopola, składający się z 17 arcykapłanów. W skład trzyosobowego głosowania weszli arcykapłani-pastorowie spoza granic Turcji: arcybiskup Ameryki Athenagoras, metropolita Dionizy z Methymnos i metropolita Emmanuel z Caw. Cała trójka otrzymała po 11 głosów, natomiast pustych miejsc było 6. Athenagoras został wybrany w drugiej turze głosowania, gdzie otrzymał 11 głosów. Pozostałe były białe i pochodziły od zwolenników jego głównego rywala, metropolity Derkosa Joachima, który wcześniej został wykluczony z procesu wyborczego przez rząd turecki. Zresztą prasa turecka od początku uważała wybór Athenagorasa za pewnik, podając nawet liczbę głosów, jaką otrzyma.

Saída dos EUA
Przed wyjazdem do Konstantynopola Athenagoras odbył długie tournée po prawie wszystkich wspólnotach prawosławnych w Ameryce, podając w swoich różnych przemówieniach tam zarys polityki, którą będzie prowadził i wzywając wszystkich do nowej krucjaty przeciwko komunizmowi, „najświętszej bitwy” świata chrześcijańskiego, jak to wówczas określił.

Em particular, no final de novembro de 1948, falando em uma grande reunião de clérigos em Boston, que foi transmitida por toda a mídia americana, ele enfatizou, entre outras coisas:

Tempestades de adversidade estão irrompendo ao nosso redor, e o espírito pernicioso da destruição ameaça afogar nossa liberdade de consciência, nossos ideais humanos e os fundamentos sagrados da civilização cristã (...). Por um lado, a Grécia já está envolvida em uma dura luta para preservar sua liberdade e integridade territorial. A Turquia, por outro lado, diante da mesma ameaça, está em constante estado de cautela. Na verdade, a Doutrina Truman provou ser um dos fatores mais eficazes na luta para repelir este ataque. Exorto todos os americanos a apoiarem os esforços do Presidente Truman (...). Esquecer este dever sagrado em um momento crítico será o mesmo que desertar e abandonar a própria posição na batalha mais sagrada já travada em defesa dos ideais do cristianismo.

Mais revelador do papel que o novo patriarca desempenhará neste tempo de Guerra Fria foi seu encontro de despedida com o Presidente dos EUA Harry Truman na Casa Branca, durante o qual calorosos desejos e agradecimentos foram trocados.

Chegada em Istambul
26 stycznia 1949 r. samolot dostarczony przez prezydenta Trumana przybył do Stambułu, wioząc nowo wybranego patriarchę ekumenicznego Athenagorasa, któremu towarzyszył specjalny adiutant Trumana płk Charles Mara. Gdy samolot wcześniej przeleciał nad grecką przestrzenią powietrzną, doszło do wymiany pozdrowień między królem Pawłem a patriarchą. Przyjęcie przez prefekta Konstantynopola i dużą liczbę przybyłych chrześcijan oraz wielu muzułmanów, być może z ciekawości, było wspaniałe. Patriarcha, wychodząc z samolotu, zaimponował wszystkim, przemawiając nie tylko po grecku, ale i po turecku, wyrażając swoje uznanie dla władz amerykańskich i tureckich.

Imediatamente Depois disso, uma enorme carreata seguiu para a Praça Taksim, no centro de Istambul, onde Atenágoras depositou uma coroa de flores na estátua de Kemal Atatürk, com flores que, segundo foi anunciado, ele mesmo havia colhido nos jardins da Casa Branca. Ele foi entronizado no dia seguinte, 27 de janeiro de 1949. Um de seus primeiros atos foi viajar de trem para Ancara, onde se encontrou com o presidente Ismet Inonu e entregou uma mensagem pessoal do presidente Truman.

Seu trabalho
A atividade de Atenágoras no fortalecimento da missão interna no clima da Arquidiocese Constantinopolitana foi significativa. Ele reorganizou a Escola de Teologia Halki, nomeando novos professores e treinando pessoal acadêmico, e melhorou vigorosamente as relações com as autoridades turcas. Durante seu patriarcado, houve uma organização mais completa de paróquias ortodoxas no exterior, com a elevação das metrópoles em Tiyatra (Europa Ocidental) e Austrália ao status de arquidioceses, que ele apoiou com bispos auxiliares. Em 1959 ele visitou os patriarcados presbiterianos do Oriente Médio (Alexandria), Antioquia e Jerusalém), e em 1951 e 1960 ele preparou a Santa Mirra. Em 1965 fundou a Fundação Patriarcal de Estudos Patrísticos no Mosteiro Vlatadon em Tessalônica, em 1966 o Centro Ortodoxo em Chambezy em Genebra e em 1968 a Academia Ortodoxa em Creta.

Mimo prestiżu i międzynarodowego uznania, jakie patriarchat zyskał za patriarchatu Athenagorasa, połączyło się to ze smutnymi wydarzeniami z 6 i 7 września 1955 r., tzw. zamieszkami wrześniowymi, kiedy to turecki tłum, kierowany „z góry”, jak udowodniono w procesie Adnana Menderesa w 1961 r., zaatakował greckie sklepy, domy i kościoły, dopuszczając się rozległych zniszczeń i grabieży. Od tych wydarzeń, pod coraz większym naciskiem państwa tureckiego, Grecy ze Stambułu byli stopniowo zmuszani do opuszczenia swoich domów. Incydenty te wywołały napięcie między Grecją a Turcją, pogłoski o usunięciu Patriarchatu z Turcji i względne ochłodzenie dotychczas wspierającego czynnika amerykańskiego. Patriarcha Athenagoras został opisany jako będący w stanie szoku po wrześniowych wydarzeniach, unikający zwołania synodu i w żałobie wstrzymujący się od wszelkich oficjalnych nabożeństw przez półtora roku, aż do Wielkanocy 1957 roku.

Em julho de 1958, após a morte do arcebispo Michael, ele entrou em conflito com o sínodo por causa da questão de seu sucessor. O sínodo apoiou a candidatura de Meliton Metropolitano de Imbros e Tenedos, enquanto o patriarca Athenagoras apoiou o bispo James de Melita. O conflito chegou ao ponto em que o patriarca dissolveu o sínodo, dispensando todos os dissidentes. Ele então nomeou um sínodo de seis membros, que elegeu James. Este sínodo permaneceu em vigor até outubro de 1959.

Em setembro de 1961, ele convocou a Primeira Conferência Pan-Ortodoxa em Rodes, a primeira de uma série de conferências preparatórias para o Sínodo Pan-Ortodoxo, que foi concluída com sucesso: Proclamou a unidade dos Ortodoxos, afirmou o direito do Patriarcado Ecumênico de convocar tais Sínodos, fortaleceu as relações com as Igrejas pré-Calcedônicas e mostrou a Ortodoxia como uma força sólida, rompendo com seu localismo. Isto foi seguido pela Segunda Conferência Ortodoxa em setembro de 1963 e a Terceira Conferência Ortodoxa em novembro de 1964.

Em 1963, o Patriarca Ecumênico Athenagoras visitou o Monte Athos para celebrar o milênio do estado monástico, e depois a Grécia. Em 30 de junho ele viajou de navio de guerra grego do Monte Athos para Faliro. Lá ele foi recebido pelo rei Pavlos e representantes do governo, e uma multidão o aplaudiu em seu caminho para Atenas. Esta foi sua primeira visita à Grécia desde sua ascensão ao trono ecumênico, em 1949. Seguiu-se uma doxologia na metrópole de Atenas, a primeira com um Patriarca Ecumênico na história do estado grego moderno. Ele então visitou Rhodes, Karpathos, Creta, Corfu, Epirus e Macedônia e foi recebido com entusiasmo em todos os lugares. A parada mais emocionante em sua excursão foi uma visita à sua terra natal, Vasiliko Pogoni.

Diálogos inter-cristãos
O Patriarca Athenagoras era ativo no movimento ecumênico, procurando estabelecer melhores relações entre os cristãos. Assim, ele reforçou a cooperação com o Conselho Mundial de Igrejas, que havia sido estabelecido pouco antes de sua eleição, ao criar uma Delegação Permanente do Patriarcado Ecumênico em sua sede em Genebra, colocando o Bispo James de Melite à frente.

W ramach deklarowanego zamiaru dotarcia do Kościoła rzymskokatolickiego Athenagoras wykonał kilka wstępnych ruchów za czasów papieża Piusa XII, które jednak nie przyniosły żadnego efektu. Jego następca, Jan XXIII, był bardziej pozytywny i nawet zaprosił Kościół prawosławny do wysłania przedstawicieli/obserwatorów na Sobór Watykański II. Zbliżenie przyspieszyło jednak po śmierci Jana XXIII (3 czerwca 1963) i wyborze jego następcy, Pawła VI. Pierwszym merytorycznym krokiem było jego spotkanie z papieżem Pawłem VI w niedzielny wieczór, 5 stycznia 1964 r., w delegaturze Stolicy Apostolskiej na Górze Oliwnej w Jerozolimie, które odbyło się według ścisłego protokołu. Ich drugie spotkanie miało localização no dia seguinte no Patriarcado de Jerusalém, em um ambiente mais descontraído. Os dois líderes cristãos disseram que o caminho para a unidade entre as duas Igrejas era longo e difícil, mas concordaram em criar uma comissão para promover o diálogo entre eles. Os dois líderes da igreja realizaram sua terceira reunião informal nas ruas de Jerusalém para o aplauso dos fiéis. Este foi o primeiro passo no processo de diálogo.

Este encontro simbólico abriu a possibilidade de um diálogo genuíno entre ortodoxos e católicos romanos pela primeira vez desde o cisma de 1054. Então, em 7 de dezembro de 1965, dia do encerramento oficial do Concílio Vaticano II, as cerimônias de revogação do Anátema 1054 aconteceram simultaneamente na Basílica de São Pedro em Roma e na igreja patriarcal de São Jorge em Fan. O Patriarca Athenagoras leu o ato de revogação e o Papa Paulo VI leu o sumário papal. A revogação do anátema provocou muitas reações e até mesmo uma interrupção da comemoração do Patriarca Athenagoras pelos bispos ortodoxos, mesmo do Monte Athos, vendo o ecumenismo ser imposto à Ortodoxia.

Em 25 de julho de 1967, o Papa Paulo VI fez uma visita oficial à Phanar. Em 28 de outubro do mesmo ano, após uma visita aos Patriarcados da Sérvia, Romênia e Bulgária, o Patriarca Athenagoras retornou a visita, indo ao Vaticano. Sua viagem continuou para a Suíça, onde inaugurou o Centro Ortodoxo do Patriarcado Ecumênico em Chambezy, em Genebra, e depois para Londres, onde se encontrou com o Primaz da Igreja Anglicana.

Últimos anos e morte
Em 28 de junho de 1972, o Patriarca Athenagoras sofreu uma fratura na coxa. Embora seus médicos assistentes tenham recomendado que ele fosse a Viena, ele recusou. Sua saúde sofreu complicações e ele acabou morrendo em 7 de julho de 1972.