Svätý Paisios Athonita (narodený ako Arsenios Eznepidis, Farasa Malá Ázia, 25. júla 1924 - kláštor svätého Jána Teológa Suroti - Vasilika Solún, 12. júla 1994) bol grécky kapadócky mních 20. storočia, ktorý sa stal všeobecne známym vďaka svojmu mníšskemu životu a činnosti. Jeho zaradenie medzi svätých pravoslávnej cirkvi udelil 13. januára 2015 ekumenický patriarchát v Konštantínopole a jeho pamiatka sa slávi 12. júla, v deň jeho pohrebu. V roku 2017 bol na základe rozhodnutia Svätej synody gréckej cirkvi vyhlásený za patróna vojenských zástancov.

Prvé roky
Detstvo
Narodil sa 25. júla 1924 vo Farase v Kapadócii ako syn Prodromosa a Eulogie-Eulabie Eznepidisových. Mal ešte osem súrodencov a jeho otec bol náčelníkom dediny. 7. augusta 1924, týždeň pred odchodom Farasiotovcov do Grécka, ho pokrstil farár Arsenios, ktorého 1986 Kostol Pravoslávny uznaný za svätého. Arsenios trval na svojom a dal mu svoj vlastný názov, „aby – jak mówił – zostawić mnicha na nogach”.

Pięć tygodni po chrzcie młodego wówczas Arseniosa, 14 września 1924 roku, rodzina Eznepidisów, w związku z wymianą ludności, wraz z karawanami uchodźców dotarła do małego portu Agios Georgios Keratsinios w Pireusie. Następnie udał się na Korfu, gdzie na półtora roku został tymczasowo osadzony w Kastro. Następnie przeniósł się do Igoumenitsy i trafił do Konitsy, gdzie ukończył szkołę podstawową i otrzymał świadectwo ukończenia szkoły „z oceną osiem i doskonałym zachowaniem”. Od najmłodszych lat nosił zawsze przy sobie kartkę papieru, na której notował cuda św. Arseniosa. Wykazywał szczególną skłonność do monastycyzmu i żarliwie pragnął zostać mnichem. Rodičia mówili mu: „najpierw zapuść brodę, a potem cię wypuścimy”.

Dospievanie a armáda
Odteraz až do služby v armáde pracoval Arsenios ako tesár. Keď bol poverený zhotovením rakvy, v smútku svojej rodiny a v chudobe tej doby nežiadal peniaze.

W 1948 roku Arsenios służył w wojsku jako radiooperator podczas wojny domowej. Dopóki nie był radiooperatorem, prosił o możliwość walki na pierwszej linii, aby niektórym członkom rodziny nie stała się krzywda. Jednak większość swojej służby odbył w specjalności radiooperatora. Dlatego też w wielu publikacjach poświęconych życiu Starszego określa się go mianem „Bożego Człowieka Pogotowia Ratunkowego”. W istocie, Starszy, powołując się na tę zdolność podczas swojej służby wojskowej jako przykład, odpovedal komuś, kto kwestionował przydatność życia monastycznego, że mnisi są „radiooperatorami Boga”, co oznacza ich żarliwą modlitwę i troskę o resztę ludzkości. Z wojska został zwolniony w 1949 roku.

Kláštorný život
Rané roky
Arsenios prvýkrát vystúpil na horu Athos, aby sa stal mníchom v roku 1949, hneď po prepustení z armády. Na ďalší rok sa však vrátil k svetskému životu, aby rehabilitoval svoje sestry, a tak v roku 1950 odišiel na horu Athos. Pôvodne sa usadil v skéte svätého Pantelemona, v cele Obetovania Panny Márie. Tam sa stretol s otcom Cyrilom, ktorý bol opátom kláštora a verne ho nasledoval.

Wkrótce potem opuścił klasztor i skierował się do klasztoru Esfigmenos. Tam 27 marca 1954 roku odbyła się uroczystość „racioeviche” i przyjął swoje pierwsze imię, które brzmiało Averkios. I tam od razu wyróżnił się pracowitością, wielką miłością i zrozumieniem, jakie okazywał braciom, wiernym posłuszeństwem wobec starszego, pokorą, gdyż w praktyce uważał się za gorszego od wszystkich mnichów. Modlił się żarliwie. Do jego ulubionych lektur należały powiedzenia Ojców Pustyni i Abba Izaaka z Syros.

Wkrótce potem opuścił klasztor Esfigmenos i skierował się do klasztoru Filotheos, który był swoistym klasztorem, gdzie monastyrem był również jego wuj. Jednak jego spotkanie ze starszym Symeonem było katalizatorem przebiegu i kształtowania się monastycznego charakteru Paisjusza. 3 marca 1957 roku został wyświęcony na „krzyżowca” i otrzymał „Małą Kształtkę”. Wtedy też nadano mu ostatecznie imię „Paisios”, na cześć metropolity Paisiosa II z Cezarei, który był również jego rodakiem z Kapadocji.

W 1958 roku, kierując się „wewnętrznymi informacjami”, trafił do Stomio Konitsa. Prowadził tam prace, które dotyczyły heterodoksów, ale obejmowały również pomoc utrápených a chudobných Grékov, či už dobročinnosťou alebo tým, že ich utešovali a duševne podporovali slovom evanjelia. Štyri roky pôsobil v svätom kláštore Narodenia Presvätej Bohorodičky v Stomiu, kde si ho pre jeho službu a charakter veľmi obľúbili obyvatelia tohto kraja.

V roku 1962 odišiel na Sinajskú horu, kde dva roky býval v cele svätých Galakta a Vedy. Obzvlášť sa zblížil s beduínmi a dal im potraviny za peniaze z predaja drevených krížov, ktoré sám vyrobil pútnikom.

Návrat na horu Athos
V roku 1964 sa vrátil na horu Athos a zostal v Skete Timios Prodromos Iviron. Počas tohto obdobia bol podriadeným ruského mnícha Tichona, ktorý až do svojej smrti v roku 1968 pôsobil v cele Svätého kríža v Starachovičoch, kde v súlade s Tichonovým želaním zostal jedenásť rokov. V tom istom roku poradil jednému zo svojich nadchádzajúce Basil Gontikakis, aby sa stal opátom a pomohol obnoviť svätý patriarchálny a krížový kláštor Stavronikita, čo bol dôležitý krok v obnove mníšstva na Athose. Starec Paisios si svojho starca Tichona veľmi vážil a vždy o ňom hovoril s dojatím.

W 1966 roku poważnie zachorował i został przyjęty do szpitala „Georgios Papanikolaou” w Salonikach. Przeszedł operację, w wyniku której częściowo usunięto mu płuca. W okresie do czasu wyzdrowienia i powrotu na Górę Athos, był goszczony w Świętym Klasztorze Świętego Jana Ewangelisty w Souroti. Po wyzdrowieniu wrócił na Górę Athos i w 1967 roku przeniósł się do Katounakii, a konkretnie do komórki Lavreotiko w Ypatio. Następnie został przeniesiony do klasztoru Stavronikita, gdzie znacznie pomagał w pracach fizycznych, przyczyniając się do renowacji klasztoru.

V meste Panaguda
W 1979 roku opuścił skete Timios Stavros i udał się do klasztoru Koutloumousiou. Tam wstąpił do bractwa monastycznego jako uczeń-mnich. Panaguda była opuszczoną celą, a Paisios ciężko pracował, aby stworzyć celę „więzienną”, w której przebywał do końca życia. Od czasu, gdy zamieszkał w Panaguda, odwiedzały go tłumy ludzi. Faktycznie, ludzi było tak dużo, że pojawiły się nawet specjalne znaki wskazujące drogę do jego celi, aby odwiedzający nie przeszkadzali innym mnichom. Otrzymywał też zbyt wiele listów. Jak mawiał staruszek, był bardzo strapiony, bo z listów dowiadywał się tylko o rozwodach i chorobach, psychicznych lub fizycznych. Mimo napiętego grafiku, kontynuował intensywne życie ascetyczne, do tego stopnia, że mało odpoczywał, 2-3 godziny dziennie. Nadal jednak przyjmował i starał się pomagać odwiedzającym. Wykonywał też „stempelkowe” ikony, które wręczał gościom jako błogosławieństwo.

Ako mních mal lásku a pokoru v plnej miere. Svojim hosťom pomohol jednoduchým spôsobom prejsť od povrchnej religiozity k ontologickej skúsenosti s faktom Cirkvi. Staral sa o celý svet a najmä o deti a mladých ľudí.

Kolovali nepodložené chýry, že v jeho cele žije veľa ochočených hadov, čo bol pravdepodobne mýtus, ktorý sám pestoval, aby sa vyhol nepríjemným návštevám. Podľa filozofickej analýzy vnímania prírody v kresťanstve je to súčasť ortodoxnej hagiologickej tradície, v ktorej majú svätci spoločenstvo so zvieratami. Tvrdí, že táto úroveň chápania prírody zakotvená v západnej kultúre je niečo, čo sa vymyká jednorozmernému historicko-analytickému rozprávaniu mnohých súčasných západných filozofov.

Choroby
V roku 1966 bol Elder hospitalizovaný v nemocnici George Papanikolaou pre zápal priedušiek. Po operácii na ich odstránenie a v dôsledku užívania silných antibiotík sa u Eldera vyvinula pseudomembranózna kolitída, ktorá mu spôsobila trvalé tráviace ťažkosti. Pri práci s lisom v cele sa mu v istom momente vytvorila slabinová prietrž. Odmietol hospitalizáciu a trpezlivo znášal chorobu, ktorá mu spôsobovala strašné bolesti štyri alebo päť rokov. Jedného dňa, počas návštevy v Souroti, ho priatelia lekári vzali do onkologickej nemocnice Theagenio v Solúne, kde sa podrobil operácii. Starec napriek námietkam lekárov pokračoval v tvrdom asketickom živote a fyzicky pracoval, čo jeho stav ešte zhoršovalo.

Po 1993 roku cierpiał na krwotoki, z powodu których odmawiał hospitalizacji, twierdząc, że „wszystko załatwi się z glebą”. W listopadzie tego samego roku po raz ostatni opuścił górę Athos i udał się do świętego klasztoru św. Jana Teologa w Suroti – Vasilika Thessaloniki na uroczystość św. Arseniosa (10 listopada). Pozostał tam przez kilka dni, a gdy przygotowywał się do wyjazdu zachorował i został przeniesiony do Theagenio, gdzie zdiagnozowano u niego guz w okrężnicy. Uznał raka za spełnienie swojej prosby k Bohu a prospešné pre jeho duchovné zdravie. Dňa 4. februára 1994 podstúpil operáciu.

Napriek tomu, že choroba neustupovala, ale metastázovala do pľúc a pečene, starec 13. júna oznámil, že sa chce vrátiť na horu Athos. Vysoká horúčka a dýchavičnosť ho však prinútili zostať.

Koniec jeho života
Koncom júna lekári oznámili, že dĺžka jeho života je maximálne dva až tri týždne. V pondelok 11. júla (sviatok sv. Eufémie) naposledy komunikoval, kľačiac pred svojou posteľou. V posledných dňoch svojho života sa rozhodol, že napriek strašným bolestiam spojeným s chorobou nebude užívať žiadne lieky ani lieky proti bolesti. Napokon zomrel v utorok 12. júla 1994 o 11:00 vo veku 69 rokov a bol pochovaný v kláštore svätého Jána Teológa v Souroti - Vasilike v Solúne. Odvtedy sa každý rok 11. a 12. júla, v deň jeho sviatku, koná vigília na Svätom odpočinku za účasti tisícov veriacich.

Pôvodná práca
Starszy Paisios napisał 4 książki, które zostały wydane przez Święty Monaster „Ewangelisty Jana Teologa” z Suroti w Salonikach. Książki te zatytułowane są:

Svätý Arsenij Kapadócky (1975).
Starý Hatzi-George Athonita, 1809-1886 (1986)
Svätí otcovia a hora Athos (1993)
Listy (1994)
Ocenenie a potomstvo
Ešte pred smrťou svätého Paisia sa okolo jeho mena začal vytvárať mýtus. V mníšskej komunite na Athose niektoré Starší mnísi a horlivci, napríklad z kláštora Esfigmenos, ho kritizovali. Podľa patriarchu Bartolomeja bol Paisios jedným z ľudí zodpovedných za oživenie mníšstva na hore Athos, ktoré bolo až do 60. rokov 20. storočia v úpadku. V Grécku a na hore Athos je popri svätom Porfýriovi známy ako zázračný činiteľ a liečiteľ.

Obdivuhodnosť starca Paisia viedla k tomu, že stovky ľudí denne navštevujú kláštor svätého Jána Teológa v Souroti, ktorý je známy aj pod jeho menom, aby si uctili hrob, na ktorom odpočíva. V obehu sú aj desiatky kníh s jeho učením a proroctvami, ktoré sa zaoberajú rôznymi témami od konca sveta až po oslobodenie Konštantínopolu a albánskych území od Grécka (konkrétne severného kontinentu) a zánik Turecka, ako aj Skopje. Záujem o Paisios sa zvýšil najmä počas gréckej hospodárskej krízy.

Svätca si uctili aj pravoslávne organizácie v Rusku a do ruštiny bola preložená kniha o jeho živote.

V roku 2016 vznikol v produkcii moskovského filmového štúdia POKROV a patriarchátu Moskvy a celej Rusi dokumentárny film o živote svätého Paiseja. Finančnú podporu tomuto projektu poskytla Federálna tlačová a mediálna agentúra, ktorá je súčasťou Ministerstva telekomunikácií a médií Ruskej federácie. Tento dokument prináša svedectvá biskupov, mníchov a laikov o ich skúsenostiach so svätým Paisijom.

W 2022 roku telewizja Mega Channel wyemitowała historyczny, biograficzny serial „Święty Paisios – z Faras do nieba”. Charakteryzował się on ogromnym przyjęciem przez telewidzów, którego pierwszy odcinek obejrzało 1 597 820 widzów, a najwyższy odsetek w danej kategorii widowni wyniósł 40,6%. W drugim odcinku oglądalność serialu wzrosła do 1 610 519 widzów. Podobné úspech dosiahol na Cypre, kde sa seriál vysielal na stanici Alfa Cyprus, kde prvá epizóda prekročila 30% v celkovej sledovanosti a dosiahla 30,6%.

Poradie svätých
Dňa 13. januára 2015 zasadala Svätá a posvätná synoda Ekumenického patriarchátu a rozhodla o zaradení mnícha Paisia z hory Athos do Svätého kalendára Pravoslávnej cirkvi. 2. novembra 2017 bol svätý Paisios z hory Athos vyhlásený za patróna zásahovej pušky v gréckej armáde. Prvý farský kostol v Grécku zasvätený svätcovi je kostol v Nea Ephesus v Périi a na Cypre Svätý kostol svätých Paisia Athonita a Arsenia Kappadokou v Ekali v Limassole.